به گزارش سلامت نويس، زهرمار، مایعی روغنی شکل است که بر حسب نوع مار، به رنگ سفید تا زرد پررنگ، شفاف یا کدر و اندکی اسیدی است. سم مار مخلوطی از مواد پیچیده پروتئینی با خواص سمی و آنزیمی و مواد غیرپروتئینی است. حدود ۲۶ نوع آنزیم در سم مارها وجود دارد. در حدود ۹۰ تا ۹۲ درصد از وزن خشک سم را مواد پروتئینی تشکیل می‌دهند که برخی از آن‌ها روی دستگاه عصبی تأثیر می‌گذارند؛ برخی تراوایی غشای یاخته را تغییر می‌دهند و بعضی دیگر موجب تخریب تارهای ماهیچه‌ای می‌شوند.در حال حاضر پژوهش‌هایی روی سم مارهای گوناگون برای کشف خواص ضدسرطان و تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید در حال انجام است تا با بهره‌گیری از سم یک نوع مار کشنده بتوانند جان هزاران بیمار را از مرگ نجات دهند؛ به‌عنوان مثال زهرمار افعی ایرانی برای توسعه عوامل شیمی‌درمانی جدید مفید است؛ بنابراین از پروتئین‌های زهرمار می‌توان برای درمان سرطان‌ها و بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد.
سرطان معده؛ چهارمین سرطان شایع
آن‌گونه که فوزیه خانی عضو هیئت‌علمی گروه آناتومی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه گفت: آمارهای کنونی سرطان معده را به‌عنوان چهارمین عامل اصلی مرگومیر ناشی از سرطان در سراسر جهان نشان می‌دهد. متأسفانه در آن میزان بقای متوسط کمتر از ۱۲ ماه برای مرحله پیشرفته است. در واقع کارسینوم یا سرطان معده به‌عنوان یک بدخیمی باقدرت تهاجمی بالا و يک مشکل بهداشتی جهانی شناخته می‌شود.وی ادامه داد: باوجوداینکه سرطان معده در جمعیت جوان کمتر دیده می‌شود ولی هر ساله ۹۹۰ هزار نفر در سراسر جهان مبتلا به سرطان معده تشخيص داده می‌شوند، از این تعداد حدود ۷۴۸ هزار نفر آن‌ها می‌میرند. سرطان معده چهارمین سرطان شایع و دومین علت شایع مرگومیر ناشی از سرطان‌ها است.این عضو هیئت‌علمی گروه آناتومی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه افزود: در سرطان معده عوامل زیادی از جمله عوامل محیطی و عوامل ژنتیکی اثرگذاری هستند؛ بنابراین یک رژیم غذایی مناسب، تشخيص زودهنگام و پیگیری درمان‌های مناسب می‌تواند منجر به کاهش آن شود. ما در این زمینه یک تحقیق اثر ضد تکثیری و سیتوتوکسی زهرمار ایرانی بر سلول‌های سرطانی معده انسان موردمطالعه قرار دادیم.
همچنین وی با بیان اینکه سم ترشح شده توسط مارهای سمی که شامل مخلوط پیچیده‌ای از تعدادی پروتئین، پپتید، آنزیم، سموم و اجزای غیرپروتئینی در غدد سمی سنتز و ذخیره شده است، یادآور شد: بعضی از این سم‌ها بی‌ضرر هستند، اما برخی دیگر می‌توانند در درجه خاصی مسمومیت ایجاد کنند. در واقع زهرمار باعث مرگومیر و عوارض قابل‌توجهی در سراسر جهان است. خانی تصریح کرد: اثرات سیتوتوکسیک زهرمار پتانسیل تخریب و ازبین‌بردن سلول‌های تومور را دارد. همچنین باید در نظر داشت که زهرمار باید با رویکرد‌ها و تکنیک‌های علمی جمع‌آوری شود. در واقع این زهر باتوجه‌به قدرت و نوع آن می‌تواند بر بدن انسان تأثیر متفاوتی داشته باشد؛ گونه‌های مختلف مار باتوجه‌به موقعیت جغرافیایی، زیستگاه، آب‌وهوا، سن انواع مختلفی از سم را تولید می‌کنند. برای نمونه در فصل زمستان مقدار سم تولیدی توسط آن‌ها بسیار کم و غلیظ است، درحالی‌که در تابستان مقدار آن بسیار بیشتر است.
زهرمار چگونه عمل می‌کند؟
وی ادامه داد: اگر زهرمار بعد از خشک‌شدن از راه دهان به‌صورت کريستال خورده شود، بی‌ضرر بوده و بدون تغییر از بدن دفع می‌شود. در حقيقت زهرمار حاوی پروتئین‌های ضدانعقاد بوده و فقط در صورت تماس با خون می‌تواند سمیت ایجاد کند. زهرمار یک مایع چسبناک و شفاف است که می‌توان آن را به شکل بلوری خشک کرد. اگر به‌درستی فرم کريستال آن به‌صورت جامد خشک ذخیره شود، می‌توان ترکیبات آن را حفظ کرد. این توده کريستال به‌راحتی در خون و آب حل شود. این عضو هیئت‌علمی گروه آناتومی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه با بیان اینکه سه نوع زهرمار باتوجه‌به اثرات آن‌ها وجود دارد، افزود: سم‌های هموتوکسی که بر سیستم قلبی و عملکرد خون تأثیر دارند، سم‌های سیتوتوکسین که مکان سلولی ماهیچه‌های خاصی را مورد حمله قرار می‌دهند و سم‌های نروتوکسی که به سیستم عصبی آسيب می‌رساند.وی اضافه کرد: در واقع آنزیم‌های موجود در زهرمار می‌تواند پروتئین‌ها و اجرای موجود در غشای سلولی را هیدرولیز (آبکافت) کند که منجر به نکروز بافت (بافت‌مردگی) و لخته‌شدن خون می‌شود، همچنین اعضای زهر مسئول حمله به غشای عصبی و شاخه‌های اتصالات عصبی و ماهیچه‌ای هستند.
تقسیم‌بندی زهرمار
خانی در تقسیم‌بندی زهرمار نیز، گفت: زهرمار را بر اساس نحوه عملکرد به دسته‌های تقسیم می‌کنیم؛ برخی از اجزای زهرمار بدون ایجاد فعالیت بیولوژیک به گیرنده‌های کولینرژیک متصل شده و طعمه به دلیل عدم کارکرد ماهیچه‌های تنفسی می‌میرد، گروهی از سموم با آزادسازی، اسیدتیک‌کولین را مهار یا افزایش می‌دهند، بنابراین سلول عضلانی نمی‌تواند به محرک‌های عصبی واکنش نشان داده و منجر به شل‌شدن عضلانی می‌شود، گروهی از سموم مسئول آسیب به پوست و بافت‌های همبند بدن هستند که نحوه عملکرد دقیق آن‌ها ناشناخته است.وی در ادامه اضافه کرد: سیتوتوکسین‌ها و کاردینوتوکسین‌های موجود در سم باعث آسیب به غشای سلولی، اختلال در انتقال مواد و یا اختلال در انتقال سیگنال‌ها از طریق غشا‌ها می‌شود. امروزه درمان سرطان یک چالش بزرگ برای دنیای پزشکی است.خانی با تأکید بر این مسئله که روش‌های درمانی فعلی سرطان علاوه بر هزینه زیاد و نیز دارای عوارض جانبی متعددند، خاطرنشان کرد: بیمار باید از لحاظ جسمی، روحی و اقتصادی رنج بکشد؛ بنابراين می‌توان از اجزای موجود در زهرمار که باعث تأخیر در رشد سلول‌های سرطانی شده، باتوجه‌به فعالیت، قدرت و دسترس بودن زهرمار به‌عنوان دارو برای بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات در آینده استفاده کرد.
زهری که می‌تواند نوش‌داروی درمان سرطان باشد
وی از مطالعه درمانی دانشمندان بر روی زهرمار سخن گفت و افزود: در بسیاری از مقالات زهرمار را برای درمان بیمارهای مختلف مانند سرطان و التهاب استفاده شده است.عضو هیئت‌علمی گروه آناتومی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه در ادامه، اظهار کرد: سرطان با تقسيم کنترل نشده سلول و با فرار آپوپتوز، رگ‌زایی و تهاجم و متاستاز مشخص می‌شود، از طرفی القای آپوپتوز مهم‌ترین مکانیزم بسیاری از عوامل سرطان است. در شرایط سرطان سلول‌های توانایی خود را برای آپوپتوز از دست می‌دهند که منجر به تکثیر کنترل نشده سلول‌های می‌شود؛ بنابراین القای آپوپتوز می‌تواند راهبردی مطلوب و مناسب برای درمان سرطان باشد.وی خاطرنشان کرد: ترکیبات با فعالیت‌های ضد توموری جداشده از زهرمارها شامل عوامل ضد رگ‌زایی و آپوپتوز است. برخی از پروتئین‌های زهرمار می‌توانند باعث القای آپوپتوز شوند. در واقع دی‌یین‌تکرین‌های زهرمار مولکول‌هایی با وزن مولکولی کم با ساختار، قدرت و ویژگی‌های متفاوت هستند. از زهرمار مارهای افعی جدا شده که حاوی انتکرین‌ها برای توسعه و درمان سرطان استفاده می‌شود. انتکرین‌ها در چسبیدگی سلولی، مهاجرت سلولی، سازماندهی بافت، رشد سلولی، هموستاز و پاسخ‌های التهابی مهم هستند؛ بنابراین برای توسعه دارویی برای درمان سرطان موردمطالعه قرار می‌گیرند.
سم مار جایگزینی برای شیمی درمانی
خانی با تأکید بر اهمیت پتانسیل سمیت بالای سم‌های ترشح شده توسط مار در شکار یا دفاع، بیان کرد: این ویژگی، آن‌ها را برای تحقیقات ضد سرطانی جذاب می‌کند. در واقع زهرمار شامل ترکیبات پیچیده‌ای از آنزیم‌ها، پپتیدها، کربوهیدرات‌ها، مواد معدنی و پروتئین‌هایی با جرم مولكولی کم با فعالیت‌های شیمیایی و بیولوژیکی خاص هستند. همچنین در این زمینه تحقیقات بر روی یک‌گونه مار افعی سمی که در ارمنستان، ترکیه، آذربايجان، عراق و ایرانی یافت می‌شود، صورت‌گرفته است.عضو هیئت‌علمی گروه آناتومی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه اظهار کرد: باتوجه‌به شایع‌شدن سرطان معده، در سال‌های اخیر تحقیقات در زمینه یافتن داروهای ضدسرطان کاملاً ضروری به نظر می‌رسد. هدف از این تحقیق بررسی خواص ضد سرطانی زهرمار ایرانی بر سلول‌های سرطانی معده بوده است. این تحقیقات در آزمایشگاه کشت سلول علوم تشریح دانشکده علوم پزشکی کرمانشاه انجام شد. در این تحقیق سلول‌ها در شرایط استاندارد کشت شده و اثر زهرمار ایرانی بر زنده‌مانی آن‌ها مورد آزمایش قرار گرفته است.وی تأکید کرد: کشف عوامل مؤثر جدید برای درمان سرطان یکی از موضوعات جالب و چالش‌برانگیز در صنعت داروسازی است؛ زیرا اکثر عوامل شیمی‌درمانی عوارض جدی مانند سرکوب مغز و استخوان ایجاد می‌کنند، بنابراین توسعه یک عامل ضدسرطان جدید با عوارض کمتر می‌تواند یک چالش بزرگ در درمان سرطان باشد.
خانی افزود: نتايج ما بیانگر این است که زهرمار ایرانی دارای اثر سیتوتوکسیک بر سلول‌های سرطانی معده به‌صورت وابسته به دز و زمان است. باوجوداینکه سالانه تعداد زیادی از مردم به‌خاطر مسمومیت با زهرمار جان خود را دست می‌دهند، اما همین ترکیبات و اجزای زهرمار دارای ارزش درمانی بالقوه‌ای هستند.عضو هیئت‌علمی گروه آناتومی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه اضافه کرد: استفاده از زهرمار در شرايط پاتوفیزیولوژیکی پیشنهاد شده است. همچنین تحقیقات نشان‌دهنده این است زهرمار افعی ایرانی برای توسعه عوامل شیمی‌درمانی جدید مفید است؛ بنابراین از پروتئین‌های زهرمار می‌توان برای درمان سرطان‌ها و بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد.
منبع: خبرگزاري فارس
پايان پيام/
